Obiekty parku
Historia obiektów w ogrodzie saskim
Ogród saski należy do najstarszych parków w Polsce. W maju 1722 roku został udostępniony mieszkańcom Warszawy, był to pierwszy park publiczny w mieście. Do dzisiejszego dnia przetrwało wiele obiektów, niestety duża część została zniszczona podczas II wojny światowej.
Pałac Saski i Grób Nieznanego Żołnierza
Wygląd Pałacu Saskiego zmieniał się wielokrotnie, na jego miejscu w XVII znajdował się dwór Tobiasza Morsztyna. Jego brat Jan Andrzej Morsztyn uzyskał od króla pozwolenie na budowę barokowego pałacu. Jego gmach według różnych źródeł zaprojektował Tylman z Gameran albo architekt Giovanni Battista Gisleni. W 1713 roku córka Morsztyna sprzedała posiadłość Augustowi II Mocnemu. Został on wtedy przebudowany z myślą stworzenia królewskiej rezydencji wzorowanej na Wersalu. Rozbudowę kompleksu kontynuował jego syn August III Sas.
Po 1763 Sasi wynajmowali pomieszczenia jako mieszkania. W 1810 zamieszkał w nim nawet Mikołaj Chopin razem z żoną, córką Ludwiką i kilkumiesięcznym Fryderykiem. Podczas powstania listopadowego budynek został częściowo zniszczony a w 1837 roku został kupiony przez rosyjskiego kupca Jana Skwarcowa. Wtedy został on przebudowany w stylu klasycystycznym.
To właśnie wtedy powstał Pałac Saski w najbardziej znanej nam formie. W 1864 roku spadkobiercy Skwarcowa sprzedali pałac carskiej armii, która do 1915 roku zajmowała budynek jako siedzibę rosyjskiego Dowództwa III Warszawskiego Okręgu Wojskowego. W 1925 roku pod kolumnadą w centralnym punkcie pałacu umieszczono Grób Nieznanego Żołnierza. Podczas II wojny światowej w 1932 znajdowało się w nim Biuro Szyfrów, w którym złamano kod Enigmy. Niestety podczas Powstania Warszawskiego Niemcy wysadzili Pałac Saski. Ocalał jedynie fragment kolumnady, który razem z grobem nieznanego żołnierza możemy oglądać do dziś.
Empirowa fontanna jest położona we wschodniej części ogrodu, została zaprojektowana przez Henryka Marcionego i powstała w latach 1853-1855.
Została uruchomiona 4 czerwca 1855 r. w trakcie uroczystych obchodów otwarcia wodociągów miejskich w Warszawie.
W pobliżu Fontanny możemy podziwiać zegar słoneczny z 1863 r. Ufundował go Antoni Magier herbu Szeliga - pisarz, fizyk, meteorolog.
W centralnej alejce ogrodu znajduje się 21 kamiennych rzeźb. Przedstawiają one różne pojęcia, sztuki, nauki i żywioły wyposażone w odpowiednie atrybuty. Zostały wykonane w latach 30 XVIII wieku. Ich twórca był nadworny rzeźbiarz królewski Jan Jerzy Plersh. Powstało 70 rzeźb jednak do naszych czasów przetrwało 21.
Pierwszy miejski wodociąg uruchomiono w 1855 roku i wzniesiono charakterystyczny wodozbiór. Budynek został zaprojektowany przez Marconiego, inspirowany był świątynią Westy w Tivoli. Obiekt znajduje się w zachodniej części ogrodu, obok stawu.
Antyk w Ogrodzie Saskim zostawił swoje ślady także kolekcji w barokowych rzeźbach rozstawionych przy głównej alei.
Intelekt - mylnie nazwana przez XIX wiecznych konserwatorów Jowiszem. Przedstawia młodzieńca odzianego w zbroję I koronę, atrybuty pochwalające wiedzę nad głupotą. Odzwierciedlają również władzę rozumnego nad tymi, których jego nie używają. Przy nodze postaci siedzi orzeł, symbolizujący prawdopodobnie antycznego Boga Jowisza, władcę I ojca rozumnych. Rzeźba stworzona w latach 50 XVIII wieku.
Następna z kolekcji Wenus - rzeźba zdecydowanie różniąca się kunsztem od pozostałych 20, odstająca pod względem nazwy, nieodnosząca się do żadnej z dziedzin sztuki, nauki. Pomimo tego można przydzielić jej rolę w ogrodzie przez interpretację jej postaci ze źródeł z czasu antyku. Bogini jest bowiem uosobieniem wdzięku, uroku i miłości, ponadto ukazana w stylu pudlica.
Sprawiedliwość - również niepoprawnie podpisana Geografią rzeźba barokowa. Jest to kobieta trzymająca w ręce lustro, linijkę oraz książki. Przed zabiegiem konserwatorskim zamiast lustra, postać trzymała kątomierz, co może częściowo tłumaczyć zła interpretację dzieła. Można by utożsamić ja z antyczną boginią sprawiedliwości Temidą, lecz jej atrybutami były zawiązane oczy I waga, nie książki bądź lustro. Warto zauważyć, że rzeźbiona kobieta ma na szyi naszyjnik z okiem, jest to znak, że sprawiedliwość widzi wszystko.
Następna rzeźba - Jesień - to przedstawienie mitologicznego greckiego boga wina i dzikiej natury Bachusa. Pod postacią rzeźby Ogrodowej, dumnie prezentuje na wyciągniętej ku przodowi ręce kiść winogron. To właśnie one, jak i reszta owoców leżąca przy jego nogach są wyznacznikami nazwy rzeźby, bowiem zbiory tych owoców przypadają właśnie na jesień.
Arytmetyka - Powojenna kopia prawdziwej rzeźby odtworzona przy pomocy zdjęć z 1944 roku. Przedstawia piękną kobietę opierającą się o pulpit, na którym leży książka z numerami. W dłoni trzyma rysik, sprawia wrażenie, jakby uwieczniono ją w połowie ruchu, jak gdyby zaraz miała dotknąć kartki. Na jej szacie widnieje łaciński napis ,,Par et Impar'' co w przekładzie brzmi: "Równe i Nierówne".
Poezja - Kolejna nietrafnie podpisana ,,Muzyką''' rzeźba ukazuje do połowy nagą kobietę w szacie zdobionej gwiazdami. Na jej głowie leży symbolizujący nieśmiertelność laur a twarz wyraża zamyślenie, biorące się prawdopodobnie z inspirującego do tworzenia nowych dzieł widoku nieba. W jednej ręce trzyma zwój, w drugiej instrument. W tekstach Cezare Ripa miała u boku skrzydlate dzieci, trzymające w rękach instrumenty, co mogło być przyczyną pomyłki przy podpisie rzeźby. Próbując doszukać się korzeni i cech wspólnych między stojącą w Ogrodzie Poezją, a kulturą antyczną warto przyjrzeć się postaci greckiego Apolla, patrona sztuki i muzyki, mistrza poezji i piękna. Może rzeźba nagiej kobiety bierze natchnienie od swojego mistrza Apolla przebywającego w swojej siedzibie na szczycie góry Parnas? A może Bóg ten jest ukazany pod postacią kobiety?
Kolejna z kompleksu - Geografia - Kopia doszczętnie zniszczonej z czasów wojny rzeźby "Geografii" - starszej kobiety trzymającej w ręku tablicę ze wzorem starożytnego greckiego matematyka Pitagorasa. Jakoż rzeźba inspirowana była dziełem Ripy, na skutek pomyłki, w miejsce opisywanego przez twórcę kwadrantu znalazł się kwadrat. U spodu rzeźby stoi globus.
Następna - Mądrość/ Sława (także: Rozgłos Mądrości) - błędnie opisana nazwą Chwała powojenna kopia rzeźby barokowej. Personifikacja przedstawia kobietę trzymającą w rękach trąbę - symbolizującą sławę lub rozgłos i książkę - symbol mądrości. Jedna z czterech cnót według Platona.
Pouczenie - błędnie opisana nazwą Prawda powojenna kopia rzeźby barokowej. Przedstawia mężczyznę o nagim torsie trzymający w ręku tabliczkę z łacińskim napisem 'Inspice cautus eris' - "Przyglądaj się, aby być pewnym" - odniesienie do pouczania ucznia przez mistrza - sceny częstej dla antyku.
Inwencja - opisana błędnie nazwą Twórczość kopia rzeźby barokowej. Posąg przedstawia kobietę trzymającą posążek Diany Efeskiej w starożytnej Grecji symbolizującej Naturę, która okazuje wpływ natury na inwencję. Rzeźba ma na głowie skrzydełka, które odnoszą się do metaforycznej lekkości umysłu potrzebnej przy inwencji. Inspirowane wzorem antycznym napisy łacińskie na rzeźbie 'Non aliunde' co w wolnym tłumaczeniu znaczy 'sama od siebie' oraz 'Ad opera' - 'Do pracy' mówią kolejno o samodzielności inwencji i o potrzebie realizacji jej.
Kolejna z kolekcji - Malarstwo - kopia rzeźby barokowej. Posąg przedstawia kobietę trzymającą paletę i pędzel. Na jej szyi na złotym łańcuchu wisi maska stylizowana na antyczną, symbolizująca grę aktorską z otoczeniem - udawanie kogoś, kim się nie jest. Odnosi się to do obrazu, który 'udaje' rzeczywistość.
Medycyna - powojenna kopia rzeźby barokowej. Przedstawia postać kobiety, która utożsamiana może być z medycyną ze względu na węża symbolizującego zdrowie i siłę zdrowotną. Przedstawienie to pochodzi z mitologii greckiej od boga sztuki lekarskiej (czyli medycyny) Asklepiosa (przedstawianego z laską, wokół której wije się wąż), który zabrał wężowi cudowne zioło pozwalające leczyć, a nawet ożywiać ludzi i zwierzęta.
Flora - powojenna rekonstrukcja rzeźby barokowej. Przedstawia kobietę ubraną w zwiewną szatę, trzymającą w ręku koszyk z kwiatami. Przedstawienie to pochodzi od czczonej w starożytnym Rzymie - pod nazwą Flora i w starożytnej Grecji - Chloris bogini kwiatów i wiosny, która w ręku trzymała koszyk polnych kwiatów.
Chwała - powojenna kopia rzeźby barokowej. Przedstawia kobietę trzymającą w rękach trąbkę i liście laurowe. Chociaż zgodne ze wzorcem antycznym liście laurowe mogą symbolizować właśnie chwałę, to rzeźba została najprawdopodobniej odrestaurowana w zupełnie inny sposób od oryginału.
Rozum - kolejna błędnie opisana nazwą Historja rekonstrukcja rzeźby barokowej. Rzeźba jest najlepiej zachowaną spośród całej kolekcji. Przedstawia kobietę w zbroi z koroną na hełmie, trzymającą w rękach miecz i klepsydrę. Rzeźba najprawdopodobniej wzorowana jest na greckiej bogini Atenie (świadczy o tym na przykład charakterystyczny hełm), która jest alegorią rozumu.
Inne rzeźby z kolekcji to: Architektura wojskowa, Inteligencja, Wiedza/Nauka, Astrologia (błędnie podpisana nazwą Astronomia), Rzeźbiarstwo oraz Zima. Antyk zachowany w nich nie odznacza się tak wyraźnie.
Fontanna
Fontanna stylem wpasowująca się w późny klasycyzm umiejscowiona jest we Wschodniej części Ogrodu Saskiego, bezpośrednio za Grobem Nieznanego Żołnierza. Powstała w latach 1853 - 1855, a 16 czerwca 1855 uroczyście odsłonięta aby potem zaistnieć jako jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów architektonicznych Ogrodu. Zaprojektowana została przez Henryka Marconiego, fontanna zdobiona motywem z głową Meduzy oraz fryzem z ornamentem podwieszonej girlandy, w basenie umieszczone zostały cztery rzeźby przedstawiające delfiny projektu Hermana Fritscha wyrzucające strumienie wody ku podstawie kielicha. Fontanna przeszła przez wiele remontów na przestrzeni lat, przetrwała II wojnę światową a w 1950 roku poddana została renowacji. Gruntowną przebudowę przechodziła także współcześnie, gdzie został zainstalowany system sterujący przepływem wody.
